Цахилгааны газардуулга гэж юу вэ?

 
   Та газардуулга гэж сонсож байсан уу? Чухам ямар үүрэгтэй, ач тустай эд вэ гэдгийг мэдэх үү?
 
 
   Магадгүй та үүнийг аянга цахилгаанаас авран хамгаалдаг эд гэж боддог ч байж болох юм. Хуучин социализмийн үед үйлдвэр, цахилгаан станцад л хэрэгтэй болохоос айл гэр, албан тасалгаанд ямар хэрэг байхав гэсэн сэтгэхүйг суулгаж өгснийг үгүйсгэхгүй. Бид өвлийн улиралд нэг нэгэнтэйгээ мэндлэх гээд гар барих, эсвэл элдэв металл биетүүд, цахилгаан тоног төхөөрөмжид хүрэхэд час хийн оч үсэрч, хуримтлагдсан цахилгаан цэнэг ялгардаг. Энэ цэнэг хаанаас үүсээд, яагаад хүнээс хүнд, биетээс биед дамждаг вэ гэдэг талаар та эргэцүүлж байсан уу?
 
 
 
 
   Бид дэлхий хэмээх агуу том дамжуулагч бөмбөлөг дээр зогсож байгаа нөгөөтээгүүр хүний бие ус, эрдэс бодис бүхий цахилгаан дамжуулдаг бөгөөд гутал гэсэн тусгаарлагчтай дэлхий гэдэг дамжуулагчтай цахилгаан конденсаторын нөгөө дамжуулагч ялтас нь болоод бяцхан конденсатор үүсгэдэг байна. Гэхдээ багтаамж нь 100 пикофарад орчим. Тэгэхээр тэрхүү оч биднийг алхаж гишгэхэд газрын гадаргуутай үрэлцсэнээр тодорхой хэмжээгээр цэнэгждэг байх нь. Харин зуны улиралд агаар чийгтэй байдаг учир энэ цэнэг агаараар дамжин саармагждаг учир энэ үзэгдэл өвөл л их ажиглагдана.
 
 
   Хүний биед цахилгаан хаа сайгүй байдаг. Манай эсүүд цахилгаан гүйдэл дамжуулах чиглэлээр мэргэшсэн. Мэдрэлийн систем нь бие махбод, тархи руу дохио дамжуулахад цахилгаан шаардагддаг бөгөөд ингэснээр бид хөдөлж, сэтгэж, мэдрэх боломжтой болдог.
 
 
 
   Хүний бие болон гутлын үрэлтээр дэлхийн гадаргатай харилцан үйлчлэлийн дүнд үүссэн цэнэг өнөөх бяцхан конденсаторт хуримтлагдахдаа 8000Вольт хүрэх бөгөөд хүн цааш алхах тусам энэ хүчдэл нэмэгдэнэ. Өвлийн хуурай улиралд 30 мянган вольт хүрдэг гээд боддоо. Аймар! Тэгвэл хүн өөрөө энэ хүчдэлдээ цохиулаад үхчихдэггүй юм уу гэж гайхаж байна уу? Үнэн хэрэгтээ хүн цахилгаан гүйдэлд үхдэг болохоос хүчдэлд үхдэггүй юм.
 
  
 
   Энэ цэнэг өөр биет рүү дамжихдаа л гүйдэл үүсгэх боловч үүсгэх гүйдэл нь хэдхэн миллиампер гүйдэл үүсгээд нөгөө өчүүхэн цэнэг маань секундийг мянга хуваасны хэдхэн үед саармагжина гэсэн үг. Тэгэхээр үүсгэх гүйдэл нь хүний биед төдийлөн гэмтэл учруулж чадахгүй. Харин тодорхой агшинд час хийж өвддөг. Харин энэ час хийсэн цэнэг алдалт компьютерийн товчлуур, телевизор гээд албан тасалгаа, айл гэрийн олон арван цахим төхөөрөмжийг жагсаалаас гаргадаг. Жишээ нь, та гадуур хувцсаа тайлаад компьютерийн ард суухдаа хэд хэдэн удаа час хийлгэж хулганаа эвдэж байсан байж магадгүй юм. Тэгвэл үүнээс хамгаалах гол арга бол цахим төхөөрөмжөө найдвартай газардуулах, бас газардуулагдсан металлд эхлээд гараа хүргэж цэнэгээ алдагдуулж сурах явдал юм. Тэгэхээр газардуулгатай розеткатай, тэр нь найдвартай газардуулагдсан бол таны төхөөрөмж аврагдана. Газардуулаагүй байвал төхөөрөмжид шилжсэн цэнэг эд ангиудад хуваарилагдана гэсэн үг. Жишээ нь, компьютерийн эд анги 5 вольт, 12вольтоор ажилладаг. Харин таны бие 30 мянган вольт цэнэгтэй байсан гээд бодоорой. Цахим төхөөрөмж бүр дотроо цахилгаан тэжээлийн хувиргагчаар өөрийгөө тэжээж байдаг.
  
 
  Цахилгаан газардуулга гэдэг нь утсан холболтын системд гэмтэл гарсан тохиолдолд гүйдэл газар руу буцаж урсах ээлжит замыг өгдөг нөөц замыг хэлнэ. Энэ нь газар болон таны гэрт цахилгаан тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл хоорондох физик холболтыг хөнгөвчилдөг.
 
  
 
  Орон сууцны цахилгаан шугам сүлжээний цахилгаан нь метал хэлхээний утсаар дамжин өнгөрөх электронуудаас бүрдэх бөгөөд энэ цахилгаан нь газар руу буцаж очих хамгийн богино замыг үргэлж эрэлхийлдэг. Тиймээс, хэрэв төвийг сахисан утастай холбоотой асуудал гарвал цахилгааны системийг газардуулах нь газар руу шууд хүрэх замыг бий болгож, цахилгааны аюулыг бий болгож болзошгүй хүчдэлээс урьдчилан сэргийлэх болно.
 
 
 
    
 
 
 
   Цахилгааны газардуулга хэрхэн ажилладаг вэ?
 
 
   Богино холболт үүссэн тохиолдолд цахилгаан хэлхээнд цахилгаан дамжуулдаг гүйдэлтэй утас, тэр урсгалыг буцааж дамжуулдаг төвийг сахисан утас ба "цахилгаан утас" нь хэнд ч аюул учруулахгүйгээр газар руу аюулгүй буцаж ирэх нэмэлт замыг бий болгодог. Зэс дамжуулагчийг утсан холболтын системийн төмөр бариулаас үйлчилгээний самбар дээрх газардуулгын холболтын багцад холбодог.
 
 
   Хэрэв утасны системд металлаар хучигдсан цахилгаан кабел ашигладаг бол металл нь ихэвчлэн хананы залгуур ба үйлчилгээний самбар хооронд газардуулагч дамжуулагч болдог. Гэхдээ утсан холболтын системд хуванцар бүрээстэй кабел ашигладаг бол газардуулга хийхэд нэмэлт утас ашигладаг. Цахилгаан нь дэлхий дээрх хамгийн дөт замыг үргэлж эрэлхийлж байдаг тул төвийг сахисан утас тасарч, тасалдсан асуудал гарвал газардуулгын утас нь газар руу шууд хүрэх замыг өгдөг. Энэхүү физик шууд холболт нь дэлхий хамгийн бага эсэргүүцэлтэй зам болж, цахилгаан хэрэгсэл эсвэл хүнийг хамгийн богино зам болохоос сэргийлдэг.
 
 
 
   
 
 
 
     Цахилгаан газардуулгын ач холбогдол
  
 
 
1. Цахилгааны хэт ачааллаас хамгаална
 
Заримдаа цахилгаан эрчим хүчээ алдаж болзошгүй эсвэл цаг агаарын эрс тэс үед аянга цахилгаан авах болно. Эдгээр үйл явдлууд нь өндөр цахилгаан үүсгэж болзошгүй тул таны цахилгаан хэрэгслийг бүрэн сүйтгэж болзошгүй юм.
 
2. Хүчдэлийн төвшинг тогтворжуулна
 
Цахилгааны системийг газардуулах үед шаардлагатай хэмжээгээр зөв газартаа хуваарилах нь илүү хялбар болно.
 
3. Дэлхий хамгийн бага эсэргүүцэлтэй ажилладаг
 
Цахилгаан хэрэгслээ газардуулах ёстойн нэг гол шалтгаан бол дэлхий бол маш сайн дамжуулагч бөгөөд бүх илүүдэл цахилгааныг хамгийн бага эсэргүүцэлтэйгээр дамжуулж чаддагт оршино. Цахилгааны системийг газардуулж, дэлхийтэй холбохдоо илүүдэл цахилгаан эрчим хүчийг та болон гэр ахуйн цахилгаан хэрэгслээр дамжин өнгөрөхөөс илүүтэйгээр ямар нэгэн газар эсэргүүцэлгүйгээр явж байгаа гэсэн үг юм.
 
4. Ноцтой хохирол, үхлээс урьдчилан сэргийлдэг
 
Цахилгааны системийг газардуулахгүй байх үед та цахилгаан хэрэгсэл, тэр ч байтугай амь насаа өндөр эрсдэлд оруулах болно. Өндөр цахилгаан нь ямар ч төхөөрөмжөөр дамжин өнгөрөхөд нөхөж баршгүй гэмтэх болно. Хэт их хэмжээний цахилгааны улмаас гал гарч магадгүй тул таны эд хөрөнгө, хайртай хүмүүсийн амь нас эрсдэлд орно.
 
 
 
 
Эх сурвалж:

• D&F Liquidators ~ “Understanding Electrical Grounding and How it Works”
• “Өмнөд бүсийн цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨХК
• The Spruce ~ “Understanding Electrical Grounding in Household Wiring”
• “How the human body uses electricity” by Amber Plante, UNIVERSITY OF MARYLAND, BALTIMORE
• Tenger.mn