ДЭД СТАНЦЫН ЗАРИМ ҮНДСЭН ТОНОГЛОЛЫН ТУХАЙ
Зураг 1. 220/110/35 кВ-ын Мандал дэд станц (Мандалговь, Дундговь аймаг)
Өндөр хүчдэлийн дэд станц нь эрчим хүчний эх үүсвэрээс дамжуулах
гол шугам руу эрчим хүч дамжуулах, өөр хоорондоо алслагдсан бүс нутгийн
эрчим хүчний системийг холбох, дамжуулах шугамуудын хооронд холбох,
дамжуулах шугамаас түгээх шугамуудыг холбох гэх мэт олон хэлбэртэй
байдаг.
Дэд станцын үндсэн тоног төхөөрөмжид:
- Дамжуулагч шин буюу шинийн байгууламж
- Хамгаалалтын реле
- Таслуур
- Хүчний тоног төхөөрөмж
- Хуурай салгуур
- Цэнэг шавхагч, хэт хүчдэл хязгаарлагч
- Хэмжүүр, тоолуурын тоног төхөөрөмж
- Хяналт удирдлагын СКАДА систем
Дэд станцын үндсэн тоног төхөөрөмжүүд
Дэд станцуудын хэлбэр дизайн шийдэл маш олон янз. Гэсэн хэдий ч бүх
дэд станцад хэдэн нийтлэг тоног төхөөрөмжүүд буюу үндсэн тоноглолууд
байдаг. Эдгээрээс дараах тоног төхөөрөмжийн талаар цахилгааны инженер
-үүд тодорхой хэмжээний ойлголттой байх шаардлагатай.
1. Дамжуулагч шин буюу шинийн байгууламж (Bus)
Бүхий л шугам, трансформаторууд холбогдсон цахилгаан дамжуулах
инженерүүд хийцэд өгсөн нэршлийг шин буюу дамжуулагч шин гэнэ. Шин
нь ерөнхийдөө ил болон далд 2 төрөлтэй.
Гадаах орон зай талбай багатай хүн амын нягтшил өндөртэй, барилга
байгууламж төвлөрөл ихтэй газарт эсхүл барилга байгууламжийн дотор
байрлуулах үед далд шинийг ихэвчлэн хэрэглэдэг. Эдгээр нь тэжээлтэй
фазуудын хоорондын зайг багасгах боломжийг олгохын тулд гексафторт
хүхэр (SF6) буюу бидний хэлж заншсанаар элегаз хэмээх тусгаарлагч хийг
ашигладаг.
Шинийн бүтэц нь маш өндөр богино залгааны гүйдлээр үүссэн том
-оохон хэмжээний механик хүчийг тэсвэрлэж чадахаар загварчлагддаг. Энэ
хүч нь оноосон гүйдлийг хэд дахин өсгөсөнтэй тэнцэх хэмжээнд байна.
Зураг 2: Ил шинийн байгууламж - Open air bus
2. Реле хамгаалалт - Protective relays
Реле хамгаалалт-Энэхүү төхөөрөмж нь хамгаалж буй тоноглол, шугам
-ынхаа гүйдэл, хүчдлийг тасралтгүй хянах бөгөөд ямар нэг гэмтэл, хэвийн
бус горимыг илрүүлэх, мэдрэх үүрэгтэй. Фаз хоорондын болон фаз газартай
богино залгааны үед үүсэх хэвийн бус горим, гэмтлийг хамгаалалтын реле
мэдэрч таслуурт таслах команд өгнө.
Зураг 3. Реле хамгаалалтын панел - Protection relays cabinet
3. Таслуур - Circuit breakers
Таслуур нь цахилгаан хэлхээг тасалж шугам эсвэл трансформаторууд
-ыг тусгаарлах зориулалттай төхөөрөмж юм. Хэлхээг таслах технологи нь
тосон, вакуум, элегаз буюу гексафторт хүхэр (SF6) зэрэг олон хэлбэр төрөл
-тэй байдаг.
Видео 1: How Its Made - 1383 High Voltage Circuit Breakers https://youtu.be/iWeD4QpmXqU
Таслуур нь шугам холбогдсон шинийн 2 талд суурилагдсан байж болох
бөгөөд эсвэл трансформатор, шугамыг аль нэгтэй холбогдсон байж болно.
Тэдгээр нь аваар гэмтлийн үед тохиолддог маш өндөр гүйдлүүдийг таслах
чадвартай байх ёстой бөгөөд хэр хэмжээний өндөр гүйдэл таслаж чаддаг
-аар нь үнэлэгддэг. Эдгээр хэвийн бус горимын үед гүйдлийн түвшин нь хэв
-ийн үйл ажиллагааны гүйдлийн түвшинээс 20 эсвэл 30 дахин их байж болох
ба тэр нь хэдэн мянган ампераар хэмжигдэнэ.
Зураг 4. 110 кВ-ын Элегаз таслуур (Circuit breaker LW36, 123-145 kV Эх сурвалж: http://www.sieyuan.com）
Таслуурын үндсэн үүргийн нэг нь шугам болон трансформаторуудыг
засвар үйлчилгээнд оруулах боломжийг олгоно. Таслуур нь ерөнхийдөө бүх
гурван фазыг зэрэг тасладаг боловч зарим тодорхой онцгой хэрэглээнд, нэг
фазын таслуур нь ажиллаж зөвхөн асуудалтай фазыг салгах тохиолдол ч
байж болно.
Таслуурын нэг чухал функц нь нум унтраах үүрэгтэй байгууламжийг өөр
-төө агуулсан байдаг.
Дамжуулах системд үзүүлэх цахилгааны аваар “шок”ын нөлөөллийг багас
-гахын тулд реле хамгаалалтын орчноо мэдэрч ажиллах болон таслуураар хэл
-хээг таслах нийт хугацааг багасгах нь системийн шийдлийн амин чухал асуудлын*
нэг юм.
4. Хүчний трансформатор - Power transformers
Хоорондоо соронзон индукцлэлийн холбоотой хоёр, түүнээс дээш ороо
-могтой цахилгаан соронзон статик байгууламжийг трансформатор гэнэ.
Трансформатор нь хоёр өөр хүчдэлийн түвшинд ажиллаж байгаа байгуу
-ламжуудыг холбоход хэрэглэгддэг тоног төхөөрөмж юм. Жишээ нь: транс
-форматор нь 13 кВ-ын шинд 138 кВ-ын шинийг холбоход хэрэглэгддэг байж
болно. Трансформатор нь шинийн бүх гурван фазуудтай холбогддог. Трансфор
-матор нь нэг саванд бүх гурван фазыг агуулсан эсвэл фаз тус бүр тусдаа нийт
гурван бактай байж болно.
Том хүчин чадалтай нэгжүүд нь гурван тусдаа бак/сав -тай байж болно.
Учир нь тээвэрлэлтийн асуудлуудаас болоод тэдний хэмжээ, жин нь хяз
-гаарлах хүчин зүйлүүд болдог.
Хүчний трансформатор нь нарийн нийлмэл бүтэцтэй, өндөр үнэтэй,
цахилгаан шугам cүлжээний үйлдвэрлэлийн үндсэн гол машин юм. Трансфор
-маторыг фазын тоогоор нэг ба гурван фазын, янз бүрийн хүчдэлийн ороом
-гийн тоогоор хоёр ба гурван ороомогтой гэж ангилна.
Видео 2. Upgrading an 500kV / 400 MVA transformer in Canada https://youtu.be/mDMHpOBcwsI
35 кВ, түүнээс дээш өндөр хүчдэлийн ороомгийг одон холболтоор хол
-боно. Энэ тооцоог шугамын биш фазын хүчдэлээр хийсэн тул, ороодос хоо
-рондын хөндийрүүлэгчийг хямдруулдаг. 6-10 кВ-ын нам хүчдэлийн ороом
-гийг гурвалжин холболтоор холбоно. Гурвалжин холболт нь фазын ачаалал
жигд бус үед шугамын хүчдэлийн тэгшхэмийн хазайлтыг багасгахад дэмжлэг
үзүүлдэг.
Трансформаторын хийц нь соронзон дамжуулагч, ороомог, ороомгийн
гаргалгаа, хөндийрүүлэгч элемент, их бие (бак), тэлэгч (расширитель) мөн
туслах байгууламж болох хөргөлтийн систем, хүчдэл тохируулагч байгуу
-ламж, гадны орчны үйлчлэлээс түүний хөргөлтийн тос хамгаалах байгууламж,
дохио, хяналтын байгууламж, өндөр хүчдэлийн оруулгатай байна.